İş Yaşamında Yalakalarla Mücadele

 

İş yerlerinde sık gördüğümüz, yaşamımızın bir parçasına dönüşen “yalakalardan” bahsedeceğiz bu yazımızda. TDK’ye göre yalaka: Dedikoducu, sırnaşık, ikiyüzlü, arsız ve onursuz dalkavuk demektir. Görüleceği üzere adeta küfreder gibi bir tanım çıkıyor ortaya. Böylesi kötü bir tanımı olan yalakalığı insan niçin tercih eder?

Yalakanın amacı; menfaat, çıkar, kazanç sağlama üzerindedir. Peki bunlar nelerdir? Kısaca göz atalım:

·         Görevde yükselme, kıdem için,

·         Daha az çalışmak, iş yükünü azaltmak için,

·         Daha fazla gelir elde etmek için,

·         Daha sorunsuz bölümlerde çalışmak için,

·         İş yerinde daimi statüde çalışmak için,

·         İdeolojik yakınlığı/çıkarı perçinlemek için,

·         Daha fazla izin almak için

·         Daha konforlu çalışma ortamı, mekanlar için, olarak sıralanabilir.

Yalakalıkla ilgili yapılan bilimsel çalışmalarda, bu sorunun temelinde özgüven eksikliği, demografi ve toplum yapısı göze çarpıyor. Kişinin kendine güven duymaması, başkalarının yanında kayıtsız koşulsuz yer alarak onların şakşakçılığına soyunması psikoloji alanının izahına girmektedir. İş yerlerinde yöneticilerin kendine bağımlı hale getirdiği çalışanlar, onların hiçbir işareti olmadan hiçbir şeyi yapamaz hale gelirler. Bu durum yönetici için bir kazançtır. Oysaki iş yerinin geleceği için hiç de olumlu bir durum çıkmaz ortaya. Yöneticinin ehil olması, yalakalığa ihtiyaç duymamasının birinci önceliğidir. O nedenle iş yerlerinde yönetici tayfası yalakalıkla değil, liyakatla iş başına getirilmelidir. Bunun için de sistemin iyi kurulu olması gerekir.

Yalakalığın kökenleri içinde yer alan en önemli unsur kültürdür. Doğu toplumlarında yöneticiye, amire yalakalık adeta bir görev gibi adledilir. Geçen gün Kuzey Kore liderinin meclis konuşmasını izledim. Meclisten içeri girdiğinde kızılca kıyamet koptu adeta. Herkes çılgınca alkışlıyor ve hatta arkasında yürüyenler de hem yürüyor hem alkışlıyor. Vatandaşımızın biri yorum yazmış ve çok güldüm. Diyor ki, “videoyu izlerken ben de ayağa kalkıp alkışladım. Ne olur ne olmaz.” Doğu toplumlarında yöneticinin her dediğini onaylamak adettendir. Aksi davranışa girdiğinizde oyun bozucu olur, fişlenir ve oyun dışına atılırsınız. Bunu bilen ahali, ayağını denk alır ve sizin noteriniz gibi hareket eder. Haliyle, bu bir kültür sorunudur. İş yerlerinde bu kültürü bertaraf edecek kişiler de kuşkusuz yöneticilerdir. Gene araştırmalar gösteriyor ki, yalakalığa müsamaha gösterilmesi bu işin azmasına neden oluyor. Geçen gün bir önsöz okudum ve şaşkınlıktan dilimi yuttum. Genç bir delikanlı, yöneticisi için öyle şeyler yazmış ki okuyunca eşime dedim ki, bunun geleceği parlak. Şifreyi bu yaşta çözmüş. Yalakalık bir kişilik sorunudur da… Çünkü böyle davranan kişi hak etmediği mertebeye gelecek, hak edenin kariyerine engel olacaktır.

Yalaka şunu iyi bilir: Yönetici yalakalıktan hoşlanır. Bilse de hoşlanır. Çünkü güzel söz beşer için ruhun tamirinde etkilidir. Prof. Dr. Veysel SÖNMEZ hocanın dediği gibi: Bir yerde güzel söz varsa, orada yalan vardır.” Yönetici, bilerek ya da bilmeyerek yalakaya çanak tutar. Yalaka da bu durumdan beslenir ve bunu yaşam biçimine dönüştürür. Yalakalık artık doğaldır ve yapılmaması hata olarak telakki edilir. Yalaka beceriksizliğini üstün yalakalık becerisiyle örtecektir.

Yalakanın yalaka olduğunu anlamanın ip uçlarına da şöyle sıralamak mümkündür:

1.       Sürekli yanınızdadır ve her eylem ve söyleminizi onaylar.

2.       Kraldan çok kralcıdır ta ki yeni kral gelinceye kadar.

3.       Size hoş görünmek için dedikodu aracını kullanır ve iş yerinde uçan kuştan haberiniz olmasını sağlar.

4.       Çok çalışıyor izlenimi verir ve hep hareketlidir. Oysaki siz ortamdan gidince hiçbir şey yapmaz.

5.       Çok konuşur ve diğerleri arasında sesi en gür çıkanıdır.

6.       Hızlı konuşur çünkü böylece demek istediklerine odaklanmış ve sizi manipüle etmektedir.

7.       Göz iletişiminde kaçar, çünkü çoğunlukla yalan söylemektedir.

8.       Abartılı beden dili ve saygı ifadelerine başvurur.

9.       Giyim ve kuşamına daha çok dikkat eder.

10   Yanınızda hep olumlu söylemlerde bulunur.

11   Verdiğiniz her görevi takipteymiş izlenimi edindirir. Yapılan iyi işleri sahiplenir.

12   Yalakalık yaparken etrafındaki çalışma arkadaşları arasında alay konusudur ve sevilmezler.

1   Tescilli yalaka, faş olduğunda yarabbi şükür modundadır. Hiç rahatsız olmaz ve başka bir yalakalığa yelken açar.

Yalakayı uyardığınızda ise, diyeceği sözcükler sınırlıdır. Oğlum, oyunu kuralına göre oyna. Netice olarak yalakalık hem bir kişilik hem de kültür sorunudur. Ortadan kalkması için çokseslilik, sistem, liyakat gibi mekanizmalara ihtiyaç vardır.

Yıllar önce bir toplantıda, yöneticimize yapmadığı her şeyi yapmışçasına anlatan iş arkadaşıma, yahu sen bunların hiçbirini yapmıyorsun ki dediğimde; boş ver, esmesen de gürleyeceksin, demişti. Esmese de gürleyen yalakalar yaşamın her anında karşımıza çıkabilir. Aman dikkat!